Мақала туралы ақпарат
Мақаланың жарияланған күні
2023-06-29
Мақала беті
49–68
Бөлім
Өнер және гуманитарлық ғылымдар
Лицензия
Аңдатпа
Қорқыттың көркемдік және физикалық тіршілігін әр түрлі ғылым салаларының ғалымдары бірнеше рет түсіндірді. Ол туралы замандастарына түрік аңыздарында сақталған қобыздың атасы, композитор және алғашқы бақсы ретінде тарихты жеткізді. Зерттеу объектісі болып табылатын Дамир Уразымбетовтің «Қорқыттың жерұйықты іздеуі» балет спектаклін алғаш рет 2019 жылы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік академиялық би театрының әртістері көрсетті. Ол әлемдік тәжірибеде үлкен хореографиялық түрде жүзеге асырылған Қорқыт туралы аңыздардың алғашқы түсіндірмесі болды.
Осы мақаланың негізгі мақсаты балеттің архитектоникасын қарастыру болып табылады, оның құрылымы басты кейіпкердің метафоралық және көркемдік әлемін анықтайды. Мақала авторы өнертанушылар Людмила Жуйкова мен Тоғжан Молдалім бастаған зерттеулерді жалғастырып, спектакльді қайта құру және ішінара құрылымдық талдау әдістерін қолданады. Теориялық және эмпирикалық тәсілдер Қорқыттың экзистенциалды дүниетанымын көркем шығармаға айналдырудан тұратын балет тұжырымдамасын анықтауға және жалпылауға ықпал етті. Ол мәңгілік өмірді іздеу үшін дәуірлерді аралап жүріп, адамның рухын бұзатын құмарлықтарға тап болады. Спектакльде бостандық, өмір жолын таңдау, тағдыр үшін күрес тақырыптары айтылады. Мәдениеттанушы Әсия Мұхамбетованың ойынша, балет құрастырушылары Қорқыттан музыканың күші туралы тағы бір әдемі аңызды көріп қана қоймай, ежелгі аңызда адамзатқа қорқынышты ескерту естіген деп санайды. Бірінші бақсы туралы аңыз оның экзотика мен контрастқа, махаббат пен жеккөрушілікке, қара мен аққа, жақсылық пен жамандыққа деген құштарлығы балет өнері үшін жасалған сияқты. Қойылым музыка арқылы көңілге қаяу түсіретін және дала миниатюраларының әсемдігімен бейнеленген емдік күші бар екені сөзсіз. Зерттеу нәтижесінде автор «Қорқыттың жерұйықты іздеуінде» кейіпкерлердің бейнелері мен композициялар құрылысының символикасы және белгісі маңызды деп санайды. Шығармашылық мұрасы ғасырлар мен халықтарды алтын жіппен байланыстыратын Қорқыт жайында балет аңызында жалғасуда.
Тірек сөздер
Қорқыт
Қорқыттың жерұйықты іздеуі
ұлттық балет
қазақ балеті
Дамир Уразымбетов
Болат Аюханов
қобыз
бақсылық
балет композициясы
Дереккөздер тізімі және References
Акатай, С. Н. Великий Коркыт и его учение. Коркыт и общетюркское Возрождение // Коркут Ата. Энциклопедический сборник / Сост. А. Нысанбаев. – Алматы: Казахская энциклопедия, 1999. – С. 686–688.
Гроссман, Л. П. Литературные биографии. – Москва: АСТ, 2013. – 544 с.
Джумагалиева, К. О. Беседа с Д. Д. Уразымбетовым. – Нур-Султан–Алматы, 2020. – 10 сентября.
Затаевич, А. В. 1000 песен и кюев казахского народа. – Алматы: Дайк-Пресс, 2004. – 496 с.
Кодар, А. А. Легенда о Коркуте в перекрестье историологии и герменевтики // Культурные контексты Казахстана: история и современность: материалы международного семинара, посвященного 100-летию М. О. Ауэзова / Сост. А. Кодар, З. Кодар. – Алматы: Ниса, 1998. – С. 66–71.
Кодар, А. А. Мировоззрение кочевников в свете Степного Знания // Культурные контексты Казахстана, история и современность: материалы международного семинара, посвященного 100-летию М. О. Ауэзова (9–10 сентября 1997) / Сост. А. Кодар и др. – Алматы: Ниса, 1998. – С. 56–66.
Кокумбаева, B. Д. Культ предков у казахов: Аруахи, Коркыт Ата, Төре // Concorde. 2020. – № 1. – С. 70–89.
Молдалим, Т. Ж. Выбирая свой путь: история создания балетного спектакля «Странствия Коркыта» // Arts Academy. – 2019. – № 4 (13). – С. 21–31.
Мустафина, М. Возвращение Коркыта // Литер. – 2019. – № 101 (3569). – 29 июня. – С. 8.
Наурзбаева, З. Ж. Вечное небо казахов. – Алматы: KazHeritage, 2020. – 720 с.
Саркулова, М. С. Культурологический анализ. Образ мифа о Коркуте // Вестник КазНУ. Серия философии, культурологии и политологии. – 2009. – № 1 (32). – С. 198–201.
Уринсон, Е. Г. Фольклорный балет «Тихий дон» Л. Клиничева: принципы музыкальной характеристики и вопросы тематизма // Музыкальная культура Юга России. – 2013. – № 2. – С. 4–11.
Шолохов, М. А. Тихий Дон: Роман в 4 кн. Книга III–IV. – Москва: Эксмо, 2020. – 832 с.
Шумилова, Э. И. Национальное своеобразие балета. – Москва: Знание, 1976. – 48 с.
References
Akatay, S. N. Velikiy Korkyt i ego uchenie. Korkyt i obshchetyurkskoe Vozrozhdenie [orig. Russian: Great Korkyt and His Teachings. Korkyt and the Pan-Turkic Revival] // Korkut Ata. Entsiklopedicheskii sbornik [orig. Russian: Korkut Ata. Encyclopedic Collection] / Compiled by A. Nyssanbayev. – Almaty: Kazakhskaya entsiklopediya, 1999. – PP. 686–688.
Jumagaliyeva, K. O. Conversation with Damir Urazymbetov. – Nur-Sultan–Almaty, 2020. – 10 September.
Grossman, L. P. Literaturnye biografii [orig. Russian: Literature Biographies]. – Moscow: AST, 2013. – 544 p.
Kodar, A. A. Legenda o Korkute v perekreste istoriologii i germenevtiki [orig. Russian: The Legend of Korkut at the Crossroads of Historiology and Hermeneutics] // Cultural Contexts of Kazakhstan: History and Modernity: Proceedings of the International Seminar Dedicated to the 100th Anniversary of Mukhtar Auyezov / Compiled by A. Kodar, Z. Kodar. – Almaty: Nissa, 1998. – PP. 66–71.
Kodar, A. A. Mirovozzrenie kochevnikov v svete Stepnogo Znaniya [orig. Russian: Worldview of Nomads in the Light of Steppe Knowledge] // Cultural Contexts of Kazakhstan: History and Modernity: Proceedings of the International Seminar Dedicated to the 100th Anniversary of Mukhtar Auyezov (9–10 September 1997) / Compiled by A. Kodar and other. – Almaty: Nissa, 1998. – PP. 56–66.
Kokumbayeva, B. D. Kult predkov u kazakhov: Aruakhi, Korkyt Ata, Tore [orig. Russian: The Ancestral Cult of the Kazakhs: Aruakhi, Korkyt Ata, Tore] // Concorde. 2020. – No. 1. – PP. 70–89.
Moldalim, T. Zh. Vybiraya svoi put: istoriya sozdaniya baletnogo spektaklya “Stranstviya Korkyta” [orig. Russian: Choosing Own Path: the History of the Creation of the Ballet Performance Wanderings of Korkyt] // Arts Academy. – 2019. – No. 4 (13). – PP. 21–31.
Mustafina, M. Vozvrashchenie Korkyta [orig. Russian: The Return of Korkyt] // Liter. – 2019. – No. 101 (3569). – 29 June. – P. 8.
Naurzbayeva, Z. Zh. Vechnoe nebo kazakhov [orig. Russian: The Eternal Sky of the Kazakhs]. – Almaty: KazHeritage, 2020. – 720 p.
Sarkulova, M. S. Kulturologicheskiy analiz. Obraz mifa o Korkute [orig. Russian: Cultural Analysis. Image of the Myth About Korkut] // Bulletin of KazNU. Series of Philosophy, Culturology and Politology. – 2009. – No. 1 (32). – PP. 198–201.
Sholokhov, M. A. Tikhiy Don: Roman v 4 kn. Kniga III–IV [orig. Russian: And Quiet Flows the Don. Novel in 4 books. Book III–IV]. – Moscow: Eksmo, 2020. – 832 p.
Shumilova, E. I. Natsionalnoe svoeobrazie baleta [orig. Russian: National Originality of Ballet]. – Moscow: Znanie, 1976. – 48 p.
Urinson, E. G. Folklornyi balet “Tikhii don” L. Klinicheva: printsipy muzykalnoi kharakteristiki o voprosy tematizma [orig. Russian: Folklore Ballet and Quiet Flows the Don by Leonid Klinichev: Principles of Musical Characterization and Thematic Issues] // Musical Culture of Russia’s South. – 2013. – No. 2. – PP. 4–11.
Zatayevich, A. V. 1000 pesen i kyuyev kazakhskogo naroda [orig. Russian: 1000 Songs and Kyuis of the Kazakh People]. – Almaty: Daik-Press, 2004. – 496 p.
Zhuikova, L. A. Baletnyi spektakl Damira Urazymbetova «Stranstviya Korkyta» v kontekste dialoga kultur [orig. Russian: Ballet Performance “Korkyt’s Wanderings” by Damir Urazymbetov in the Context of a Dialogue of Cultures ] // Central Asian Journal of Art Studies. – 2020. – Vol. 5. – Iss. 4. – PP. 40–55. – DOI: 10.47940/cajas.v5I4.285.
Жарияланған:
2023-06-29
Редакцияға түсті:
2023-10-15
Журнал нөмірі
№ 2
Том
11
Мақаланы жүктеп алу
Russian