Балаларға арналған әлемдік және қазақстандық фортепиано музыкасындағы циклді түсіндіру ерекшеліктері

Көріністер: 41

Бөлісу:

Мақаланы жүктеп алу English

Авторлар

Динара Токмурзиева

												

Жауапты автор

Арнайы фортепиано кафедрасының 2-ші оқу жылының докторанты

Құрманғазы атындағы қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

https://orcid.org/0009-0005-1000-5475

Гүлнар Әбдірахман

												

Өнертану кандидаты, музыкатану және композиция кафедрасының профессоры, академиялық мәселелер жөніндегі проректоры

Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

https://orcid.org/0000-0001-9803-0969

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2025-03-22

Мақала беті

17–36

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Мақалада балаларға арналған фортепиано циклдері балалардың қабылдауы мен орындауына бағытталғандықтан ерекше қасиеттерге ие композиторлық шығармашылық саласы ретінде қарастырылады. Тақырыптың өзектілігі кең мәдени-тарихи дискурста балалар циклдерінің композиторлық өңдеулеріне арнайы теориялық зерттеулер жүргізілмегеніне қарамастан, мұндай циклдік фортепианолық шығармалардың концерттік-педагогикалық тәжірибедегі маңыздылығымен және үлкен үлесімен анықталады. Зерттеу материалы ретінде Роберт Шуман, Петр Чайковский, Ференц Лист, София Губайдулинаның балаларға арналған әлемдік музыкада танымал фортепиано циклдері, сондай-ақ шығармашылықтың осы бағыты кең және әртүрлі ұсынылған қазақстандық композиторлардың зерттелмеген шығармалары тартылды.

Мақалада балалар фортепиано циклін түсіндірудің ерекшеліктерін зерттеу музыкалық-тарихи және музыкалық-теориялық тәсілдерге, салыстырмалы талдауға негізделген, бұл балалар фортепиано циклдерінің көркем тілдегі негізгі ерекшеліктерін және құрылымдық заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік берді. Бароккодан бүгінгі күнге дейінгі зерттелген шығармашылық құбылысқа жүргізілген тарихи-мәдени шолу жеке авторлық ерекшеліктерін айқын білдіретін шығармалар дүниеге келген балалар фортепиано циклінің эволюциясындағы романтизм кезеңінің маңыздылығын анықтауға мүмкіндік берді. Әдебиеттанушылық терминологияны қолдана отырып, зерттеу авторлары оларды «авторлық» циклдер ретінде белгілеуді ұсынады, олар үшін түпкілікті идеяның болуы, ішкі семантикалық байланыстар, жанрлық қайта қарау тенденциялары тән. Жұмыста ХХ – бірінші ширегіндегі ХХІ ғасырдағы музыкалық тәжірибе осы романтикалық дәстүрді дамытып, балалардың фортепиано циклін тұжырымдамалық тұтастық ретінде қарастырудың әртүрлі «авторлық» нұсқаларын ұсынатындығы көрсетілген. Сонымен қатар, жаңа заман балаларға арналған фортепиано музыкасына композициялық техниканы қайта қарастырумен және кеңейтумен, композиторлар ойластырған қосымша семантикалық функцияларды қосумен байланысты маңызды өзгерістер әкеледі, олар циклді түсіндіруде көрінеді. Қазіргі композиторлық шығармашылықта балалар циклдері дидактикалық бағыттың тар шеңберін еңсереді және жиі жас ұрпақты идеологиялық тәрбиелеу құралына айнала отырып, ағартушылық міндеттерді шешеді.

Жұмыстың нәтижелері балалардың фортепиано циклдерінің әмбебаптығын, көп функционалдығын және алуан түрлілігін, сондай-ақ әртүрлі ұлттық мәдениеттерге жататын жаңа музыкалық композицияларды тарта отырып, оларды одан әрі зерттеу қажеттілігін көрсетеді. Бұл қарастырылып отырған құбылыстың теориялық түсінігін тереңдетіп қана қоймай, концерттік және педагогикалық репертуарды жаңа туындылармен байытуға мүмкіндік береді.

Тірек сөздер

циклді түсіндіру
балаларға арналған фортепиано циклі
«авторлық» циклдер
фортепианолық музыка
жанрлық қайта қарау
идеологиялық тәрбиелеу

Дереккөздер тізімі және References

Chernyak, Yelena. “Detskiy portret v yevropeyskoy zhivopisi XV–XVI vv.” [“Children’s Portrait in European Painting of the XV–XVI Centuries.”] Vestnik Moskovskogo universiteta. Series 8. History, no. 3, 2010, pp. 96–108. (In Russian)

Fomenko, Igor. Poetika liricheskogo tsikla [The Poetics of the Lyric Cycle]. 1990, Moscow State University, Doctoral thesis’s abstract, cheloveknauka.com/v/391752/a?#?page=1. Accessed 2 January 2025. (In Russian)

Ganina, Svetlana. “Fenomen detstva v muzykalnoy culture XIX v.” [“The Phenomenon of Childhood in 19th Century Musical Culture.”] Vestnik Chelyabinskoy gosudarstvennoy akademii kultury i iskusstv, vol. 29, no. 1, 2012, pp. 128–132. (In Russian)

Genebart, Olga. “Zametki o ‘Karnavale’ R. Shumana.” [“Notes on Schumann’s ‘Carnival’.”] Days of Germany in Tambov 2015. Culture and Art of Germany, proceedings of VIII International Scientific Online Conference, Tambov State Musical Pedagogical Institute, 2015, rachmaninov.ru/assets/uploads/konf/dgt_2015/genebart-o-v.pdf. Accessed 21 February 2025. (In Russian)

Kadatskaya, Darya. “Termin ‘tsikl’ v otechestvennom literaturovedenii.” [“The Term ‘Cycle’ in Russian Literary Studies.”] Molodoy uchenyi, vol. 156, no. 22, 2017, pp. 473–478, moluch.ru/archive/156/44174/. Accessed 15 December 2024. (In Russian)

Kapustina, Yuliya. “Leitmotiv vody kak sposob tsikloobrazovaniya v lirike Mikhaila Kuzmina.” [“Leitmotif of Water as a Way of Cycle Formation in Mikhail Kuzmin’s Lyric Poetry.”] Filologicheskiye nauki. Voprosy teorii i praktiki, vol. 15, no. 3, 2022, pp. 648–652. DOI: 10.30853/phil20220122. (In Russian)

Kazakhskiy muzykalnyy folklor: Muzykalno-etnograficheskiy sbornik [Kazakh Musical Folklore: Musical-Ethnographic Collection]. Edited by Boris Yerzakovich, et al. Alma-Ata, Nauka, 1982. (In Russian)

Kengliang, Sun. “Nesonatnyye tsiklicheskiye formy: k probleme kataloga v zapadnoyevropeyskoy muzyke pervoy poloviny XX veka.” [“Non-Sonata Cyclic Forms: To the Issue of Catalogue in West European Music of the First Half of the 20th Century.”] Izvestiya Rossiyskogo gosudarstvennogo pedagogicheskogo universiteta im. A. I. Gertsena, no. 131, 2011, pp. 300–310. (In Russian)

Kuzbakova, Gulnara. Kazakhskaya obryadovaya pesnya. Ritmicheskaya struktura i semantika [Kazakh Ritual Song. Rhythmic Structure and Semantics]. Astana, MasterPO, 2012. (In Russian)

Lebedeva, Viktoriya. “Detskiy programnyy fortepiannyy tsikl v russkoy muzyke.” [“Children’s Programmatic Piano Cycle in Russian Music.”] Muzykalnaya akademiya, no. 1, 2008, pp. 181–190. (In Russian)

Lesovichenko, Andrey. “Detskaya muzyka kak fenomen muzykalnoy kultury i yeye osvoyeniye v usloviyakh pedagogicheskogo vuza i kolledzha.” [“Children’s Music as a Phenomenon of Musical Culture and Its Development in Pedagogical Universities and Colleges.”] Muzykalnoye iskusstvo i obrazovaniye, no. 3, 2013, pp. 100–105. (In Russian)

Milstein, Yakov. F. Liszt. Vol. 1, Moscow, Gosmuzizdat, 1956. (In Russian)

Mouritsen, Flemming. “Child Culture – Play Culture.” Childhood and Children’s Culture, edited by Flemming Mouritsen and Jens Qvortrup, Odense, University Press of Southern Denmark, 2002, pp. 14–42.

Nedlina, Valeriya. “Kulturnyye determinanty natsionalnogo stilya (na primere kazakhskoy akademicheskoy muzyki).” [“Cultural Determinants of the National Style (On the Example of Kazakh Academic Music).”] Muzykalnoye iskusstvo Yevrazii. Traditsii i sovremennost, vol. 4, no. 3, 2021, pp. 25–39. DOI: 10.26176/MAETAM.2021.4.3.003. (In Russian)

Ryzhkova, Irina. “Nekotoryye osobennosti ispolneniya starinnoy klavirnoy muzyki (na primere izucheniya ‘Notnoy tetradi Anny Magdaleny Bakh’).” [“Some Features of Performing Early Keyboard Music (Based on the Study of the ‘Notebook for Anna Magdalena Bach’).”] Prodlenka, 3 March 2016, prodlenka.org/metodicheskie-razrabotki/190735-nekotorye-osobennosti-ispolnenija-starinnoj-k. Accessed 2 January 2025. (In Russian)

Titova, Svetlana. “Fortepiannyy tsikl dlya detey vtoroy poloviny XX veka (na primere khudozhestvennogo yazyka i kompozitsii «Muzykalnykh igrushek» S. A. Gubaydulinoy).” [“Children’s Piano Cycle of the Second Half of the 20th Century (On the Example of S. A. Gubaidulina’s ‘Musical Toys’).”] Molodoy uchenyi, vol. 42, no. 7, 2012, pp. 353–355, moluch.ru/archive/42/5064/. Accessed 3 December 2024. (In Russian)

Titova, Svetlana. “Fortepiannyy tsikl F. Lista ‘Rozhdestvenskaya yolka’.” [“The Piano Cycle by F. Liszt ‘The Christmas Tree’.”] Molodoy uchenyi, vol. 42, no. 7, 2012, pp. 351–353. moluch.ru/archive/42/5065/. Accessed 2 January 2025. (In Russian)

Tokmurziyeva, Dinara, and Gulnar Abdirakhman. “The Phenomenon of Cyclicality and Its Expressions in Music.” Central Asian Journal of Art Studies, vol. 9, no. 2, 2024, pp. 95–118. DOI: 10.47940/cajas.v9i2.879. (In Russian)

Vestad, Ingeborg Lunde. “Introduction: Children’s Music – An Emerging Field of Research.” Nordic Journal of Art & Research, vol. 6, no. 2, 2017. DOI: 10.7577/information.v6i2.2274.

Zhitomirskiy, Daniel. Robert Schumann: Ocherk zhizni i tvorchestva [Robert Schumann: An Essay on His Life and Work]. Moscow, Muzyka, 1964. (In Russian)