«Аққулар сазы»: Раушан Оразбаеваның қобыз дәстүрін сақтауға және дамытуға қосқан үлесі

Валерия Недлина

doi:10.59850/SARYN.2.11.2023.24

Мақаланы жүктеп алу

Автор

Валерия Недлина

Өнертану кандидаты, музыкатану және композиция кафедрасының доценті

Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

https://orcid.org/0000-0002-4200-5702

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2023-06-29

Мақала беті

81–89 б

DOI

https://doi.org/10.59850/SARYN.2.11.2023.24

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Рецензияның тақырыбы Раушан Оразбаеваның «Аққулар сазы» жинағы болып табылады. Онда аққу – қасиетті өнердің киелі бейнесі ретінде қылқобызға арналған 26 күйдің нотасын қосқан болатын. Автор ежелгі дәстүрдің иесі Ықылас Дүкенұлы мен Дәулет Мықтыбаевтың шығармашылық мұрагері, сондай-ақ сол мектепке мұғалім Әбдіманап Жұмабекұлы арқылы қабылданған. Оның шығармашылығы Қазақстанда және шетелде кеңінен танымал. Рецензиялаудың негізгі әдісі контент-талдау болғандықтан, соның барысында қазақ музыкасының тарихи контекстіндегі жинақтың маңыздылығы, отандық музыка, музыкалық білім және орындаушылық өнері анықталды. Алғаш рет аққудың музыкалық бейнесінің барлық дерлік нұсқалары мен көне халық күйлерінен бастап жас композиторлардың шығармаларына дейін бір томға жинақталды (Тоғжан Қаратай).

Раушан Оразбаеваның іргелі еңбегінің музыкалық-тарихи құндылығы «Аққу» күйлерінің хронологиясын құрудан бұрын, домбыра және сыбызғы репертуарына «көшіп келген» ұқсас бейнелерді қобыз музыкасының орбитасына енгізуден тұрады.

Осы мақсатта ол Қожеке Назарұлы, Әлшекей Бектібайұлы, Сыбанқұл Қалбасұлы, Сүгір Әліұлы, Жүнісбай Стамбаев, Нұрғиса Тілендиев және Мәкәлім Қойшыбаев күйлерінің қобыз транскрипцияларын өзі жасап, шығармашылық тәжірибеде сынап көрді. Сондай-ақ әр күй аңызға толы, олардың көпшілігі бұрын тіркелмеген және тек ауызша болған.

Р. Оразбаеваның ғылыми құндылығы ауызша тарихнаманың бірқатар жалпыланған мәліметтерінде, музыкалық-этнографиялық деректерді жинаққа енгізуде, сондай-ақ ноталық мәтіннің ғылыми редакциясында жатыр. Ол орындаушы-практик ретінде барлық техникалық әдістерді мұқият тексеріп, музыкалық нота әдістерін жаңартты.

Әдістемелік маңыздылығы бұл қобыз туралы толық түсініктемелердің, орындаушылық амалдардың, сондай-ақ жаңадан бастаушыларға ғана емес, тәжірибелі қобызшыға да пайдалы болатын әрбір күй туралы нұсқаулығы бар аңдатпаларының болуына байланысты. Жинақтың жаңашылдығы оның орындаушылық тәсілдерін көрсете отырып, сапалы фото иллюстрациялармен, сондай-ақ Раушан Оразбаеваның жазбалары бар аудио және бейне қосымшалармен жарақтандырылуы болды.

Тірек сөздер

Раушан Оразбаева
Аққу күйі
музыкадағы аққудың бейнесі
қобыз дәстүрі
қылқобыз
ноталық жинақ

Дереккөздер тізімі және References

Conard, N. J.; Malina, M.; Münzel, S. C. New Flutes Document the Earliest Musical Tradition in Southwestern Germany // Nature. – 2009. – Т. 460. – №. 7256. – PP. 737–740.

Lahelma, A. Strange Swans and Odd Cucks: Interpreting the Ambiguous Waterfowl Imagery of Lake Onega //Visualising the Neolithic. Abstraction, Figuration, Performance, Representation, Oxford. – 2012. – PP. 15–33.

Берёзкин, Ю. Е. Миф о ныряльщике за землей в евразийских степях? // Древние и средневековые культуры Центральной Азии (становление, развитие и взаимодействие урбанизированных и скотоводческих обществ) : материалы Международной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения д. и. н. А. М. Мандельштама и 90-летию со дня рождения д. и. н. И. Н. Хлопина (10–12 ноября 2020 г., Санкт-Петербург). – Санкт-Петербург: ИИМК РАН, 2020. – С. 49–52.

Оразбаева, Р. Аққулар сазы. Оқу-әдістемелік құрал. – Алматы: Өнер баспасы, 2018. – 174 бет. ISBN 978-601-209-246-2.

References

Beryozkin, U. E. Mif o nyryalshchike za zemley v yevraziyskikh stepyakh? [orig. Russian: The Myth about a Diver for the Dry Land in the Eurasian Steppes?] // Proceedings of the Scientific Conference, dedicated to the 100th anniversary of the birth of the Doctor of Historical Sciences A. M. Mandelstam and the 90th anniversary of the birth of the Doctor of Historical Sciences I. N. Khlopin, 10–12 November 2018. – Saint Petersburg: Institute for the History of Material Culture of RAS, 2020. – PP. 49–52.

Conard, N. J.; Malina, M.; Münzel, S. C. New Flutes Document the Earliest Musical Tradition in Southwestern Germany // Nature. – 2009. – Vol. 460. – PP. 737‒740.

Lahelma, A. Strange Swans and Odd Ducks: Interpreting the Ambiguous Waterfowl Imagery of Lake Onega // Visualising the Neolithic. Abstraction, Figuration, Performance, Representation. – Oxford, 2012. – PP. 15–33.

Orazbayeva, R. Aqqular sazy. Oqu-adіstemelіk qural [orig. Kazakh: Swan Melodies. Educational and Methodical Guidelines]. – Almaty: Oner, 2018. – 174 p.