Мақала туралы ақпарат
Мақаланың жарияланған күні
2023-06-29
Мақала беті
69–80
Бөлім
Өнер және гуманитарлық ғылымдар
Лицензия
Аңдатпа
Типтік әуендер құбылысы сібір ән дәстүрінде кең таралған. Бұл құбылыс тува халық әндерінде де жазылған. Типтік әуендер қожамық ән жанрының әуезді қорын құрайды, сондай-ақ үйлену, бесік жыры әндерінде, әңгімелердегі ән кірістірулерінде, қарғыс әндерінде, тамақпен ән айту және ырдың кейбір әндерінде кездеседі. Типтік әуен ұғымының белгілері мынадай кешенмен сипатталады: құрылымды типтеу, политекстизм, қол жетімсіздік және жергілікті таралу.
Тувалық қожамықтың мұрағаттық және жарияланған материалында 150-ден астам типтік әуендердің болуы анықталды. Әуен мен поэтикалық мәтін арасында тұрақты байланыстың жоқтығынан әуендер көп мәтінді болып келеді. Құрылымның типтелуі ең алдымен алгоритмдік деңгейде көрінеді. Барлық әуендер осы негізде сегіз топқа бөлінеді. Тува қожамық дыбыстық-биіктік ұйымы ангемитонды пентатоникаға негізделген, оның ерекшелігі целотон тізбегі бар ладаның болуы. Әдетте әндер бес-алты сатылы болып келеді, ал төрт және жеті сатылы сирек кездеседі. Финалисттің орналасқан жері бойынша бес ән тобы ерекшеленеді, олардың екеуі ғана негізгісі болып табылады.
Мақала авторы типтік әуендерді индекстеу, оларды жүйелеу мен картаға түсіруді жеңілдету, сонымен қатар зерттеуге жаңа материал енгізуге мүмкіндік береді. Индекс нүктелермен бөлінген үш бөліктен тұрады: мысалы, индекс 3.E.11 бұл топтағы Е финалистімен бірге үшінші слогоритмдік типтегі 11-ші ән дегенді білдіреді. Зерттеудің негізгі мақсаты-тувалықтардың типтік әуендерінің қорын анықтау, олардың жұмыс істеуін сипаттау және олардың жергілікті өмір сүру шегін анықтау.
Тірек сөздер
Сібірдің түркі халықтары
тувалықтар
халық музыкасы
халық әндері
ән дәстүрі
этномузыкатану
типтік әуендер
толық мәтінді әуендер
жергілікті зерттеулер
әуендерді каталогтау
Дереккөздер тізімі және References
Aksenov, A. K. Tuvinskaya narodnaya muzyka [orig. Russian: Tuvan Folk Music] / ed. and with a preword by E. V. Gippius. ‒ Moscow: Muzyka, 1964. ‒ 254 p.
Biche-ool, T. N.; Dopchun, A. A. Izmenenie administrativno-territorialnogo deleniya Respubliki Tyva [orig. Russian: Change of the Administrative-Territorial Division of the Republic of Tyva] // Bulletin of the Trans-Baikal State University. ‒ 2015. – No. 9 (124). ‒ PP. 4–9.
Boot, P.; Volk A.; Bas de Haas W. O. Evaluating the Role of Repeated Patterns in Folk Song Classification and Compression // Journal of New Music Research. – 2016. – Vol. 45. – No. 3. – PP. 223–238. – DOI: 10.1080/09298215.2016.1208666.
Dillon, M.; Hunter, M. Automated Identification of Melodic Variants in Folk Music // Computer and Humanities. – 1982. – Vol. 16. – No. 2. – PP. 107–117.
Efremova, L. O. Teoretichnі zasadi sistematizatsії ukraїnskogo pіsennogo folkloru: Chastotniy katalog [orig. Ukrainian: Theoretical Foundations of Systematization of Ukrainian Song Folklore: A Frequency Catalog] : diss. … Doctor of Arts / Lyudmila Efremova. – Kiev: Mykola Rylsky Institute of Art Studies, Folkloristics, and Ethnology of the National Academy of Sciences of Ukraine, 2011. – 40 p. – [digital source]. URL: http://mifgournal.lnu.edu.ua/index.php/articles_uk/items/14.html [access date: 30.10.2023].
Gippius, E. V. Obshcheteoreticheskiy vzglyad na problemu katalogizatsii narodnykh melodiy [orig. Russian: A General Theoretical View on the Problem of Cataloguing Folk Melodies] // Topical Issues of Modern Folklore Studies: Collection of Articles and Materials. ‒ Leningrad: Music, 1980. ‒ PP. 23–36.
Hoshovskyj, V. The Experiment of Systematizing and Cataloguing Folk Tunes Following the Principles of Musical Dialectology and Cybernetics // Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae. – 1964(1965). – Vol. 7. – No. 2. – PP. 273–286. – DOI: 10.2307/901434.
Kan-ool, A. Kh. Pesennaya traditsiya naseleniya Erzina: intonatsionnaya kultura, zhanrovokulturologicheskaya tipologiya i voprosy ispolnitelstva [orig. Russian: The Song Tradition of the Population of Erzin: Intonation Culture, Genre-Cultural Typology, and Issues of Performance] // Local Features of the Traditional Culture of the Residents of Erzin (research and field materials) / comp. by B. Bayarsaykhan, A. S. Dongak. ‒ Kyzyl: [w. e.], 2018. ‒ PP. 159–187.
Kan-ool, A. Kh. Pesennaya traditsiya tuvtsev Erzinskogo kozhuna v nachale XXI veka [orig. Russian: The Song Tradition of the Tuvinians of the Erzinsky Kozhun at the Beginning of the XXI Century] : abstract. PhD in Law. / Ailanmaa Khomushkuevna Kan-ool. ‒ Novosibirsk, 2020. ‒ 23 p.
Koller, O. Die beste Methode, Volks – und volksmäßige Lieder nach ihrer melodischen Beschaffenheit lexikalisch zu ordnen [orig. German: The Best Method for Lexically Organizing Folk and Folk-like Songs Based on Their Melodic Characteristics] // Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft. – 1902. – Vol. 4. – No. 1. – PP. 1–15.
Krohn, I. Welche ist die beste Methode, um Volks – und volksmäßige Lieder nach ihrer melodischen (nicht textlichen) Beschaffenheit lexikalisch zu ordnen? [orig. German: What is the Best Method for Lexically Classifying Folk and Folk-like Songs Based on Their Melodic (Non-Textual) Characteristics?] // Sammelbände der Internationalen Musikgesellschaft. – 1903. – Vol. 4. – No. 1. – PP. 643–660.
Kyrgys, Z. K. Pesennaya kultura tuvinskogo naroda [orig. Russian: Song Culture of the Tuvan People]. ‒ Kyzyl: Tuvan Book Publishing House, 1992. ‒ 142 p.
Kyrgys, Z. K. Tuvinskie narodnye pesni i obryadovaya poeziya [orig. Russian: Tuvan Folk Songs and Ritual Poetry]. ‒ Novosibirsk: Sibirskaya gornitsa, 2015. – 432 p.
Mongush, U. O. K voprosu terminologicheskoy traktovki slov “kozhan”, “kozhamyk” v kontekste pesennoy kultury tuvintsev [orig. Russian: On the Issue of Terminological Interpretation of the Words “Kozhan” and “Kozhamyk” in the Context of the Song Culture of Tuvinians] // Mir Nauki, Kultury, Obrazovaniya. ‒ 2011. – No. 4 (29). ‒ PP. 257–263. Strle, G.; Marolt, M. Ethnomuse: Multimedia Digital Archive of Slovenian Folk Song, Music, and Dance Collections // Traditiones. – 2010. – Vol. 39. – No. 2. – PP. 149–166. – DOI: 10.3986/Traditio2010390209.
Sychenko, G. B. Traditsionnaya pesennaya kultura altaitsev [orig. Russian: Traditional Song Culture of the Altaians]: diss. ... PhD / Galina Borisovna Sychenko. ‒ Novosibirsk, 1998. ‒ 291 p.
Sychenko, G. B.; Krupich, E. L.; Pinzhina, O. S. Tipovye napevy v intonatsionnykh kulturakh tyurkov Yuzhnoy Sibiri: problemy izucheniya [orig. Russian: Typical Melodies in Intonation Cultures of the Turks of Southern Siberia: Problems of Study] // Folk culture of Siberia: Proceedings of the XV Scientific Seminar of the Siberian Regional University Center for Folklore. ‒ Omsk, 2006. ‒ PP. 36–40.
Tiron, Ye. L. Kozhamyk tuvintsev: pervye rezultaty issledovaniya tipovykh napevov [orig.
Жарияланған:
2023-06-29
Редакцияға түсті:
2023-09-29
Журнал нөмірі
№ 2
Том
11
Мақаланы жүктеп алу
English