Download article
Kazakh
Author
Article information
Article publication date
2024-02-13
Article Page
6-15
Chapter
Arts & Humanities
License
Abstract
It is known that the scale of the traditional dombra does not fit into a twelve-tempered sound sequence. And before the creation of the Kazakh Orchestra, the dombra frets were located differently in each region. Therefore, consideration of the dombra system in each region will reveal the regional-mode features of modern science.
The purpose of the proposed article is to identify the fret foundations of the Arka dombra music by considering the system of frets of dombra dressings of this local tradition. The scientific methodology of the proposed article is comparative–theoretical and typological research methods based on the principles of the study of the fret system of dombra music studied in the works of A. Zhubanov, B. Karakulov, who described the problem of movable feathers, and their designations in the tradition set forth in the articles of A. Toktaganov and T. Asemkulov.
The practical results of the research can be used in the disciplines “History of Kazakh music” and "History of Performing Arts".
The following conclusions are made:
- In the nineteenth century, the frets-bandages of the Arkin dombra ranged from 9 to 12 pairs, and in the twentieth century. the number of pernes started from 12 and reached 19 dressings;
- Between "h" and "c", "e" and "f" there were additionally mobile or popularly called "perne kashagan" dressings.
- The twentieth century. under the influence of orchestral ensembles of Kazakh folk instruments on dombra Magauiya Khamzin and Dauletbek Saduakasov, a chromatic fret system of dombra Arches appeared.
The novelty of this article: it opens the way to an in-depth study of the regional features of the traditional fret system of dombra music. The scientific and practical results of the presented research work indicate that traditional dombra were not temperamental.
Keywords
kui
, mobile perne
Arka
dombra
kazykbau
ilikbau
tuikbau
References
Сарымсакова А. «Жыр-күй и Ән-күй в домбровой традиции казахов». Монография. – Алматы, третья редакция, 2021. – С. 214.
Аманов Б. Ж., Мухамбетова А. И. «Казахская традиционная музыка и XX век». – Алматы: ДайкПресс, 2002. – С. 544.
Алина А. «Арқа күйлерінің орындаушылық ерекшеліктері». Диссертация.
Сейдімбек А. «Қазақтың күй өнері». Монография. – Астана 2002. – 832 б.
Әсемқұлов Т. «Домбыраға тіл бітсе: Қазақтың байырғы музыкалық терминологиясы хақында». – «Жұлдыз» журналы №5, 1989.
Ардаби М. «Сарыарқа қазақтарының музыкалық-фольклорлық мұрасы».
Ардаби М. «Шыңжаңдағы қазақ домбыра күйлерінің көркем-шығармашылық тәжірибесі – ұлттық бірегейлікті сақтау факторы ретінде». Кандидаттық диссертациясы. – Алматы, 2018. – 153 б.
Вызго Т.С. Музыкальные инструменты Средней Азии. – Москва, 1980. – 239 с.
Мухамбетова А., Аманов Б. Казахская традиционная музыка и XX век. – Алматы: Дайк-Пресс, 2002. – С. 544.
Карл Байпақов Қазақстанның ежелгі қалалары. – Алматы: «Аруна», 2007. – 384 б.
Бекенов У. Күй табиғаты – Алматы; Өнер, 1981. – 174 с.
Мүптекеев Б. «Жетісудың оңтүстік-шығысындағы күйшілік дәстүр». Кандидаттық диссертация. – Астана, 2018.
Жаменкеев Е. «Қазақтың домбырадағы әзіл күйлері». ¬¬¬¬– Алматы, 2019.
Жәкішева З. Қазақтың дәстүрлі музыкалық аспаптары. – Алматы, 2015. – 232 б.
Каракулов Б. Симметрия звукорядов казахской домбры // Музыкальная симметрия. – Алматы, 2019. – С. 288.
Жұбанов А. Ән-күй сапары. – Алматы: Ғылым, 1976.
Жүзбаев Ж. Шертпе күйдің төрт мектебі. – Астана, 2009. – 116.
Даукеева С. Философия музыки Абу Насра Мухаммеда аль-Фараби. – Алматы, 2002. – С. 352.
Бейсенбекұлы О. Сазды аспаптар сыры. – Алматы, 1994. – 128 б.
Әлиман Ж. Төбеде – Дәулетбек, Төрде – Қайролла... – Шет шұғыласы журналы (№27), 2020. – 4 б.
Ысқақов Б. Сарырақа саздары. – Алматы, 2007. – 440 б.
Мәңгілік сарын. Д. Сәдуақасұлы жайлы естеліктер мен фотошежіре. Құрастырып, баспаға әзірлеген Садуақасов М.
Утегалиева С. Тембро-регистровая модель звука в музыке тюркских народов центральной азии: условия формирования и общая характеристика // Музыка народов мира, Вып 1. – Алматы 2019. – С. 280.
Утегалиева С. Компьютерные исследования звукорядов казахской домбры // XXI ғасырдағы дәстүрлі музыкасы: Халықаралық конференциясы. – Алматы. – С. 7.
Утегалиева С. Хордофоны Центральной Азии. – Алматы, 2006. – С. 120.
Нуркенов Р. Сарыарқа күйшілік мектебінің кейбір ерекшеліктері (Т. Әсемқұловтың шығармашылығы негізінде). – Астана, 2018. – 5 б. 27. Есенұлы Айтжан. Күй – Тәңірдің күбірі. – Алматы.: Дайк-Пресс, 1996. – 208 б.
Sarymsakova A. «Žyr-kùj i A̋ n-kùj v dombrovoj tradicii kazahov». Monografiâ. – Almaty, tret’â redakciâ, 2021. – Р. 214.
Amanov B. Ž., Muhambetova A. I. «Kazahskaâ tradicionnaâ muzyka i XX vek». – Almaty: DajkPress, 2002. – Р. 544.
Alina A. «Arķa kùjlerìnìṇ oryndaušylyķ erekšelìkterì». Dissertaciâ.
Sejdìmbek A. «Ķazaķtyṇ kùj ônerì». Monografiâ. – Astana 2002. – 832 р.
A̋ semķұlov T. «Dombyraġa tìl bìtse: Ķazaķtyṇ bajyrġy muzykalyķ terminologiâsy haķynda». – «Žұldyz» žurnaly №5, 1989.
Ardabi M. «Saryarķa ķazaķtarynyṇ muzykalyķ-fol’klorlyķ mұrasy».
Ardabi M. «Šyṇžaṇdaġy ķazaķ dombyra kùjlerìnìṇ kôrkem-šyġarmašylyķ ta̋ žìribesì – ұlttyķ bìregejlìktì saķtau faktory retìnde». Kandidattyķ dissertaciâsy. – Almaty, 2018. – 153 р.
Vyzgo T.S. Muzykal’nye instrumenty Srednej Azii. – Moskva, 1980. – 239 р.
Muhambetova A., Amanov B. Kazahskaâ tradicionnaâ muzyka i XX vek. – Almaty: Dajk-Press, 2002. – Р. 544. 10. Karl Bajpaķov Ķazaķstannyṇ eželgì ķalalary. – Almaty: «Aruna», 2007. – 384 р.
Bekenov U. Kùj tabiġaty – Almaty; Ôner, 1981. – 174 р.
Mùptekeev B. «Žetìsudyṇ oṇtùstìk-šyġysyndaġy kùjšìlìk da̋ stùr». Kandidattyķ dissertaciâ. – Astana, 2018.
Žamenkeev E. «Ķazaķtyṇ dombyradaġy a̋ zìl kùjlerì». Almaty, 2019.
Ža̋ kìševa Z. Ķazaķtyṇ da̋ stùrlì muzykalyķ aspaptary. – Almaty, 2015. – 232 р.
Karakulov B. Simmetriâ zvukorâdov kazahskoj dombry // Muzykal’naâ simmetriâ. – Almaty, 2019. – Р. 288.
Žұbanov A. A̋ n-kùj sapary. – Almaty: Ġylym, 1976.
Žùzbaev Ž. Šertpe kùjdìṇ tôrt mektebì. – Astana, 2009. – Р. 116.
Daukeeva S. Filosofiâ muzyki Abu Nasra Muhammeda al’-Farabi. – Almaty, 2002. – Р. 352.
Bejsenbekұly O. Sazdy aspaptar syry. – Almaty, 1994. – 128 р.
A̋ liman Ž. Tôbede – Da̋ uletbek, Tôrde – Ķajrolla... – Šet šұġylasy žurnaly (№27), 2020. – 4 р.
Ysķaķov B. Saryraķa sazdary. – Almaty, 2007. – 440 р.
Ma̋ ṇgìlìk saryn. D. Sa̋ duaķasұly žajly estelìkter men fotošežìre. Ķұrastyryp, baspaġa әzìrlegen Saduaķasov M.
Utegalieva S. Tembro-registrovaâ model’ zvuka v muzyke tûrkskih narodov central’noj azii:
usloviâ formirovaniâ i obŝaâ harakteristika // Muzyka narodov mira, Vyp 1. – Almaty 2019. – Р. 280.
Utegalieva S. Komp’ûternye issledovaniâ zvukorâdov kazahskoj dombry // XXI ġasyrdaġy da̋ stùrlì muzykasy: Halyķaralyķ konferenciâsy. – Almaty. – Р. 7.
Utegalieva S. Hordofony Central’noj Azii. – Almaty, 2006. – Р. 120.
Nurkenov R. Saryarķa kùjšìlìk mektebìnìṇ kejbìr erekšelìkterì (T. A̋ semķұlovtyṇ šyġarmašylyġy negìzìnde). – Astana, 2018. – 5 р.
Esenұly Ajtžan. Kùj – Ta̋ ṇìrdìṇ kùbìrì. – Almaty.: Dajk-Press, 1996. – 208 р.
Published:
2024-02-13
Received by editorial:
2023-12-14
Journal number
№ 3
Volume
10
Download article
Kazakh