Қазақстанның 1975–1999 жылдардағы орган өнері: тарих, органология және орындаушылық практика

Көріністер: 40

Бөлісу:

Мақаланы жүктеп алу Russian

Авторлар

Ирина Гавриленко

												

Жауапты автор

Өнер магистрі, арнайы фортепиано кафедрасының меңгерушісі және аға оқытушысы 

Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

https://orcid.org/0000-0001-9378-0701

Айзада Нусiпова

												

Өнертану кандидаты, музыкатану және композиция кафедрасының профессоры, вокал және дирижерлеу факультетінің деканы

Құрманғазы атындағы Қазақ ұлттық консерваториясы

Қазақстан

https://orcid.org/0000-0001-7669-5492

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2024-12-10

Мақала беті

39–61

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Орган заманауи шығармашылық сараптамалар басым болуына қарамастан, кәсіби музыканттардың да, музыка әуесқойларының да назарын аударуды жалғастыруда. Орган өнері қазіргі Қазақстан музыкалық мәдениетіндегі маңыздылығын сақтай отырып, бірегей тәжірибе ұсынады. Органология, композиторлық қызмет және орындаушылық сияқты ұлттық орган өнерінің үш компоненті осы уақытқа дейін біртұтас мәдени-тарихи парадигма аясында қарастырылмаған және жан-жақты ғылыми талдау мен терең көркемдік түсінік қалыптаспаған.

Қазақстан орган мектебінің қалыптасуы мен дамуы үш кезеңнен тұрады (1967–1974, 1975–1999, 2000 – осы уақытқа дейін). Осыған орай, бұл мақалада республикадағы орган мәдениетін дамытудың екінші кезеңі (1975–1999 жылдар) егжей-тегжейлі қарастырылады. Қазақстандық орган мектебінің даму жолына, қолданыстағы музыкалық аспаптарды олардың құрылымы тұрғысынан жіктеуге, сондай- ақ жанрлар мен стиль заңдылықтарының алуан түрлілігін ескере отырып, ұлттық композиторлардың орган репертуарын зерттеуге ерекше назар аударылады. Орган өнерін қазақ музыкалық мәдениетіне интеграциялау үдерісі ерекше көзқарасты талап етті, өйткені ұлттық музыка тарихи тұрғыдан домбыра, қобыз және жетіген сияқты мүлде басқа дыбысты аспаптарға бағдарланған. Осыған байланысты отандық композиторлар еуропалық полифониялық жазуды қазақ халық музыкасы мен оның аспаптарына тән әуезді және ырғақты құрылымдармен біріктіретін бірегей орган шығармаларын жасауға ұмтылды. Зерттеудегі осы мәселелерді шешу үшін тарихи, талдаулық және жанрлық-стильдік әдістерді, мұрағаттық деректерді жалпылауды қамтитын әдістеме қолданылды. ХХ ғасырдағы барлық маңызды тенденциялар мен ағымдардан өткен орган мәдениетінің жолын жалпылау үшін жүйелі көзқарас қабылданды.

Зерттеудің өзектілігі таңдалған аймақ контекстіндегі мұндай жұмыстардың сирек болуымен ғана
емес, сонымен қатар мәдениетаралық диалог элементі ретінде орган мұрасына деген тұрақты қызығушылықпен де байланысты. Мақала материалы органның орындаушылық тарихы, аспаптану, қазақ музыкасының тарихы бойынша ғылыми зерттеулерде, сондай-ақ Қазақстан орындаушылары мен композиторларының шығармашылық қызметінде қолдану мүмкіндігімен анықталады.

Тірек сөздер

орган
Қазақстанның орган өнері
орган жасау
даму кезеңдері
орындаушылық

Дереккөздер тізімі және References

Список источников

Архив Московской государственной консерватории имени П. И. Чайковского. Оп. 11. Ед. хр. 3404. Св. 307.

Гавриленко, Ирина, и Айзада Нусупова. «К проблеме становления национального органного искусства Казахстана (1967–1974 гг.)». Керуен, т. 77, № 4, 2022, с. 293–308. DOI: 10.53871/2078-8134.2022.4-24.

Джумакова, Умитжан. Творчество композиторов Казахстана 1920–1980-х годов. Проблемы истории, смысла и ценности. Астана, Фолиант, 2003, 232 с.

Играет Владимир Тебенихин. («Казахтелефильм», 1986, режиссер А. Федулов). Центральный государственный архив кинофотодокументов и звукозаписи. Ф. 1986. Оп. 4. Арх. 4952.

«Казахская национальная консерватория имени Курмангазы. 2004». Фильм Анатолия Пухальского. YouTube, загружено Анатолий Пухальский, 23 июля 2022, youtu.be/_QxZVYt77cI. Дата доступа 20 июля 2021.

Кетегенова, Нургиян, и Айзада Нусупова. «К вопросу о национальном своеобразии гармонии в казахской музыке». Хрестоматия по гармонии (на примере произведений композиторов Казахстана). На казахском и русском языках. (К 70-летию КНК имени Курмангазы). Алматы, Жания-Полиграф, 2015, 432 с.

Концерт органа с оркестром. («Казахтелефильм», 1971, режиссер Касым Ахметов). Центральный государственный архив кинофотодокументов и звукозаписи. Ф. 1971. Оп. 4. Арх. 4943.

Концерт студентов Института искусств имени Курмангазы. («Казахтелефильм», 1971). Центральный государственный архив кинофотодокументов и звукозаписи. Ф. 1971. Оп. 2. Арх. 2155.

Латышова, Лариса. «Органный инструментарий в Казахстане: хронология, функциональность и технические характеристики». YouTube, загружено Larissa Latyshova, 27 февраля 2021, youtu.be/BPJOsH9vkdc. Дата доступа 20 июля 2024.

Моисеева, Мария. Органное искусство Испании эпохи Высокого Возрождения и барокко. 2010. Московская государственная консерватория имени П. И. Чайковского, диссертация кандидата искусствоведения, 285 с.

Несипбаев, Габит. «Секция органа». Казахская национальная консерватория имени Курмангазы, 60 лет. Алматы, ASU anima, 2004, с. 57–63.

Первый орган в Казахстане. Город Алма-Ата. Первый концерт органной музыки в концертном зале Института искусств имени Курмангазы: установка органа группой специалистов из ГДР, торжественное открытие зала, фрагменты концерта. «Советский Казахстан» № 38 («Казахфильм», 1967). Центральный государственный архив кинофотодокументов и звукозаписи. Ф. 1967. Оп. 1. Арх. 1834.

Трембовельский, Евгений. «О цитировании и национальной сути симфонии "Жигер"». Жизнь в искусстве. Композитор Газиза Жубанова. Сборник статей, воспоминаний, отзывов: к 75-летию со дня рождения композитора. Редактор-составитель Нургиян Кетегенова. Алматы, Өнер, 2003, с. 142–152.

Харламова, Татьяна. Стилевые тенденции в инструментальном творчестве современных композиторов Казахстана. 2019. Магнитогорская государственная консерватория (академия) имени М. И. Глинки, диссертация кандидата искусствоведения, 234 с.

Чебуркина, Марина. Французское органное искусство Барокко: музыка, органостроение, исполнительство. 2013. Московская государственная консерватория имени П. И. Чайковского, диссертация доктора искусствоведения, 874 с.

Шахназарова, Нелли. Музыка Востока и музыка Запада: типы музыкального профессионализма. Москва, Советский композитор, 1983, 153 с.

De Peque Leoz, Iñigo. “Organ Building in Bilbao in the Nineteenth Century: Documentary Contributions.” Revista de Musicologia, vol. 41, no. 2, 2018, pp. 539–565. DOI: 10.2307/26554764.

Everett, Yayoi. “From Exoticism to Interculturalism: Counterframing the East-West Binary.” Music Theory Spectrum, vol. 43, no. 2, 2021, pp. 330–338. DOI: 10.1093/mts/mtab001.

Gribenski, Fanny. “Powerful Sounds for Troubled Times: Church, State, and the Organ in Nineteenth-Century France.” Journal of Musicology, vol. 41, no. 1, 2024, pp. 41–72. DOI: 10.1525/jm.2024.41.1.41.

Hagel, Stefan. “Inside the Hydra: Taking the Ancient Water Organ Seriously.” Greek and Roman Musical Studies, vol. 11, no. 1, 2023, pp. 52–81. DOI: 10.1163/22129758-bja10055.

Harlow, Randall, et al. “Global Hyperorgan: A Platform for Telematic Musicking and Research.” NIME, 2021. DOI: 10.21428/92fbeb44.d4146b2d.

References

Cheburkina, Marina. Francuzskoe organnoe iskusstvo Barokko: muzyka, organostroenie, ispolnitel’stvo [French Baroque Organ Art: Music, Organ Building, Performance]. 2013. Moscow, Moscow State Conservatory, PhD Thesis. (In Russian)

De Peque Leoz, Iñigo. “Organ Building in Bilbao in the Nineteenth Century: Documentary Contributions.” Revista de Musicologia, vol. 41, no. 2, 2018, pp. 539–565. DOI: 10.2307/26554764.

Jumakova, Umitzhan. Tvorchestvo kompozitorov Kazahstana 1920–1980-h godov. Problemy istorii, smysla i cennosti [Creativity of Composers of Kazakhstan in the 1920s–1980s. Problems of History, Meaning and Value]. 2003, Astana, Foliant. (In Russian)

Everett, Yayoi. “From Exoticism to Interculturalism: Counterframing the East-West Binary.” Music Theory Spectrum, vol. 43, no. 2, 2021, pp. 330–338. DOI: 10.1093/mts/mtab001.

Gavrilenko, Irina, and Aizada Nussupova. “K probleme stanovlenija nacional’nogo organnogo iskusstva Kazahstana (1967–1974 gg.).” [“On the Problem of the Formation of National Organ Art in Kazakhstan (1967–1974).”] Кeruen, vol. 77, no. 4, 2022, pp. 293–308. DOI: 10.53871/2078-8134.2022.4-24. (In Russian)

Gribenski, Fanny. “Powerful Sounds for Troubled Times: Church, State, and the Organ in Nineteenth-Century France.” Journal of Musicology, vol. 41, no. 1, 2024, pp. 41–72. DOI: 10.1525/jm.2024.41.1.41.

Hagel, Stefan. “Inside the Hydra: Taking the Ancient Water Organ Seriously.” Greek and Roman Musical Studies, vol. 11, no. 1, 2023, pp. 52–81. DOI: 10.1163/22129758-bja10055.

Harlow, Randall, et al. “Global Hyperorgan: A Platform for Telematic Musicking and Research.” NIME, 2021. DOI: 10.21428/92fbeb44.d4146b2d.

Igraet V. Tebenihin [Played by V. Tebenikhin]. The Central State Archive of Film and Photographic Documents and Sound Recordings, F. 1986. Reg. 4. Arch. 4952. (In Russian)

“Kazahskaja nacional’naja konservatorija im. Kurmangazy” k 60-letnemu jubileju [“Kazakh National Conservatory named after Kurmangazy”: To the 60th Anniversary]. Directed by Anatoly Pukhalsky. YouTube, uploaded by Anatoly Pukhalsky, 23 July 2022, youtu.be/_QxZVYt77cI. Accessed 20 July 2021. (In Russian)

Ketegenova, Nurgiyan, and Aizada Nussupova. “K voprosu o nacional’nom svoeobrazii garmonii v kazahskoj muzyke.” [“On the Question of the National Identity of Harmony in Kazakh Music.”] Hrestomatija po garmonii (na primere proizvedenij kompozitorov Kazahstana na kazahskom i russkom jazykah). (K 70-letiju KNK im. Kurmangazy) [A Textbook on Harmony (On the Example of the Works of Composers of Kazakhstan in Kazakh and Russian Languages). (To the 70th Anniversary of the Kurmangazy KNC)]. Almaty, Janiya-Polygraph, 2015. (In Russian and Kazakh)

Kharlamova, Tatiana. Stilevye tendencii v instrumental'nom tvorchestve sovremennyh kompozitorov Kazahstana [Stylistic Trends in the Instrumental Work of Modern Composers of Kazakhstan]. 2019. Magnitogorsk, M. Glinka Magnitogorsk State Conservatory (Academy), PhD Thesis. (In Russian)

Koncert organa s orkestrom [Organ Concert with Orchestra]. The Central State Archive of Film and Photographic Documents and Sound Recordings, F. 1971. Reg. 4. Arch. 4943. (In Russian)

Koncert studentov instituta iskusstv im. Kurmangazy [Concert of Students of the Kurmangazy Institute of Arts]. The Central State Archive of Film and Photographic Documents and Sound Recordings, F. 1971. Reg. 2. Arch. 2155. (In Russian)

Latyshova, Larissa. “Organnyj instrumentarij v Kazahstane: hronologija, funkcional’nost’ i tehnicheskie harakteristiki.” [“Organ Instruments in Kazakhstan: Chronology, Functionality and Technical Characteristics.”]. YouTube, uploaded by Larissa Latyshova, 27 February 2021, youtu.be/BPJOsH9vkdc. Accessed 20 July 2021. (In Russian)

Moiseyeva, Mariya. Organnoe iskusstvo Ispanii jepohi Vysokogo Vozrozhdenija i barokko [Organ Art of Spain of the High Renaissance and Baroque]. 2010. Moscow, Moscow State Conservatory, PhD Thesis. (In Russian)

Nesipbayev, Gabit. “Sekciya organa.” [“Organ Section.”] Kazahskaja nacional’naja konservatorija imeni Kurmangazy, 60 let [Kurmangazy Kazakh National Conservatory, 60 Years Old]. Edited and compiled by Gabit Nesipbayev, Almaty, ASU anima, 2004, pp. 57–63. (In Russian)

Pervyj organ v Kazahstane. g. Alma-Ata. Pervyj koncert organnoj muzyki v koncertnom zale instituta iskusstv im. Kurmangazy, ustanovka organa gruppoj specialistov iz GDR, torzhestvennoe otkrytie zala, fragmenty koncerta [The First Organ in Kazakhstan. Alma-Ata. The first concert of organ music in the concert hall of the Institute of Arts named after Kurmangazy, installation of the organ by a group of specialists from the GDR, the grand opening of the hall, fragments of the concert]. The Central State Archive of Film and Photographic Documents and Sound Recordings, F. 1967. Reg. 1. Arch. 1834. (In Russian)

Shakhnazarova, Nelly. Muzyka Vostoka i muzyka Zapada: Tipy muzykalnogo professionalizma [Music of the East and Music of the West: Types of Music Professionalism]. Moscow, Sovetskij kompozitor, 1983. (In Russian)

Trembovelsky, Yevgeny. “O citirovanii i nacional’noj suti simfonii ‘Zhiger’.” [“On Quoting and the National Essence of the Symphony ‘Zhiger’.”] Zhizn’ v iskusstve. Kompozitor Gaziza Zhubanova [Life in Art. Composer Gaziza Zhubanova]. Collection of articles, memoirs, reviews: on the 75th anniversary of the composer. Edited and compiled by Nurgiyan Ketegenova, Almaty, Oner, 2003, pp. 142–152. (In Russian)