Мақала туралы ақпарат
Мақаланың жарияланған күні
2024-03-22
Мақала беті
31-48
Бөлім
Өнер және гуманитарлық ғылымдар
Лицензия
Аңдатпа
Мақала Қазақстан мен Өзбекстандағы кескіндеме өнерінің алғашқы кезеңдегі қалыптасу ерекшеліктеріне арналған. Мұндағы мақсат – алғашқы халық суретшілері Әбілхан Қастеев пен Орал Таңсықбаевтің өлкедегі кескіндеме өнерінің дамуының жалпы және ерекше өзгешіліктерін қалай бейнелегенін ашу. Зерттеудің міндеттеріне әртүрлі көркемдік және эстетикалық контексттер мен дәстүрлі ойлаудың қазақ және өзбек кескіндеме өнерінің даму ерекшеліктеріне әсері мен рөлін талдау жатады және өткен дәуірдегі өнердегі көркемдік үдерістердегі идеялық фактордың рөлі туралы мәселе өзектіленеді.
Аймақтағы мәдениеттің жаңа түрінің қалыптасуына, сондай-ақ өркениетаралық өзара әрекеттесуге байланысты айтылған тақырып тұрғысынан зерттеудің әдіснамалық негізі мәдениеттердің өзара әрекеттесу мәселелері бойынша теориялық әзірлемелер кешеніне, «мәдени трансфер» теориясына негізделген. Салыстырмалы типологиялық талдау және модернистік дискурс жаңа еуропалық үлгіні орнықтыру барысында ескі дәстүрлі өнер жүйесін жоққа шығару ретінде аймақтағы бейнелеу өнерінің генезисінің ерекшеліктерін ашу үшін қолданылады.
ХХ ғасырдың алғашқы онжылдықтарындағы тарихи және мәдени контексттің ерекшеліктері әрбір ұлттық мектептің даму динамикасын анықтады; көптеген ғасырлар бойы бейімделу, өзара әрекеттесу және алуан түрлі көркемдік әсерлер арасындағы диалог принциптері Орталық Азияның дамуының негізі болғанына назар аударылады. Оларды өз уақыт шеңберінде Ә. Қастеев пен О. Таңсықбаев дамыта алды. Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, тарихи және мәдени жағдайға бейімделе келе, әрбір ұлттық мектеп өзіндік логика бойынша қалыптасқан деген қорытындыға келуге болады: Ә. Қастеев бойынша табиғи әдісті меңгеру маңызды болған еуропалық өнер түрлерін біртіндеп қабылдау. О. Таңсықбаев бірден модернизмге деген пластикалық ізденістен бастады.
Тірек сөздер
кескіндеме
салт-дәстүр
ұлттық кескіндеме
Қазақстан
Өзбекстан
авангард
неопримитивизм
реализм
Дереккөздер тізімі және References
Абылхан Кастеев. Альбом. Главный ред. Еркiн Нұразхан. Алматы, Онер, 2004. 160 с.
Авангард, остановленный на бегу. Альбом. Авторы-составители С. М. Турутина и др., авторы статей Евгений Ковтун и др., редактор Мария Григорьева. Ленинград, Аврора, 1989. 275 с.
Ахмедова, Нигора. «Узбекистанский авангард: опыт типологической интерпретации». Central Asian Journal of Art Studies, т. 6, № 2, 2021, с. 140–152. DOI: 10.47940/cajas.v6i2.440.
Ахмедова, Нигора. Живопись Центральной Азии ХХ века: традиции, самобытность, диалог. Ташкент, [б. и.], 2004. 224 с.
Барманкулова, Баян. История искусств Казахстана: очерки. В 3-х т. Том 2. Алматы, Онер, 2004. 530 с.
Бахтин, Михаил. Творчество Франсуа Рабле и народная культура Средневековья и Ренессанса. Москва, Художественная литература, 1990. 543 с.
Вандровская, Елена. Абылхан Кастеев. Москва, Советский художник, 1955. 61 с.
Веймарн, Борис. Урал Тансыкбаев. Москва, Советский художник, 1958. 59 с.
Гройс, Борис. «Стиль Сталин». Гройс, Борис. Утопия и обмен. Москва, Знак, 1993. 376 с.
Деготь, Екатерина. Проблема модернизма в русском и советском искусстве. 2004. Российский институт культурологии МК РФ, автореферат кандидатской диссертации, www.new-disser.ru/_avtoreferats/01002738848.pdf. Дата доступа 25 декабря 2023. 28 с.
Искусство Советского Узбекистана.1917–1972. Сборник статей. Научный редактор Лазарь Ремпель. Москва, Советский художник, 1976. 607 с.
Лихачев, Дмитрий. Развитие русской литературы Х–ХVII веков. Эпохи и стили. Ленинград, Наука, 1979. 381 с.
Мастера изобразительного искусства Казахстана. Сборник. Авторы статей Гуль-Чара Сарыкулова и др. Алма-Ата, Наука, 1972, с. 17–27.
Нурланова, Канат. Человек и мир: казахская национальная идея. – Алматы, Қаржы-Қаражат, 1994. 47 с.
Ремпель, Лазарь. Мои современники. Ташкент, Издательство литературы и искусства имени Гафура Гуляма, 1992. 422 с.
Тансыкбаев, Урал. Избранные произведения. Альбом. Автор вступительной статьи и составитель Нигора Ахмедова. Москва, Советский художник, 1988.
Туркестанский авангард. Каталог выставки. Москва, Государственный музей Востока, 2009. 224 с.
Турчин, Валерий. «Неокомпаративизм: история и метод». Вопросы искусствознания, № 2–3, 1994, с. 164–174.
Урал Тансыкбаев. Альбом. Составители Байтурсын Омирбеков и Елизавета Ким, автор вступительной статьи Елизавета Ким. Алматы, Онер, 2004. 208 с.
Художник и эпоха. А. Кастеев и изобразительное искусство Центральной Азии ХІХ–ХХ вв. Сборник докладов. Материалы Международной научной конференции к 100-летию со дня рождения Абылхана Кастеева. Государственный музей искусств имени А. Кастеева. Редкол.: Б. Е. Уморбеков и др. Алматы, [б. и.], 2004. 151 с.
Чепелев, Владимир. Искусство Советского Узбекистана. Ленинград, Издательство Ленинградского областного союза советских художников,1935. 176 с.
Шукуров, Шариф. Искусство средневекового Ирана. Москва, Наука, 1989. 247 с.
Эспань, Мишель. История цивилизаций как культурный трансфер. Перевод с французского и вступительная статья Екатерины Дмитриевой, под общей редакцией Екатерины Дмитриевой. Москва, Новое литературное обозрение, 2018. 816 с.
References
Abylkhan Kasteyev (1904–1974). Album. Edited by Erkin Nurazkhan. Almaty, Oner, 2004, 100 p. (In Russian)
Akhmedova, Nigora. “Ural Tansykbayev (1904–1974).” Izbrannye proizvedeniya [Selected works]. Moscow, Soviet Artist, 1988. (In Russian)
Akhmedova, Nigora. “Uzbek Avant-garde: the Experience of Typological Interpretation.” Central Asian Journal of Art Studies, vol. 6, no. 2, 2021, pp. 140–152. DOI: 10.47940/cajas.v6i2.440. (In Russian)
Akhmedova, Nigora. Zhivopis Czentralnoj Azii XX veka: tradiczii, samobytnost, dialog. [Painting of Central Asia of the XXth Century: Traditions, Identity, Dialogue]. Tashkent, 2004, 224 p. (In Russian)
Avangard, ostanovlennyj na begu: Albom [Avant-garde, Stopped on the Run]: Album. Compiled by Svetlana Turutina, et al., authorial articles by Yevgeniy Kovtun, et al., edited by Mariya Grigoryeva. Leningrad, Avrora, 1989. (In Russian)
Bakhtin, Mikhail. Tvorchestvo Fransua Rable i narodnaya kultura Srednevekovya i Renessansa [The Work of Francois Rabelais and the Folk Culture of the Middle Ages and Renaissance]. Moscow, 1990, 543 p. (In Russian)
Barmankulova, Bayan. “Istoriya iskusstv Kazakhstana” [“The Art History of Kazakhstan.”]. Ocherki. 11 tom. XIX–XX vek [Essays. 11 vol. X1X–XX centuries]. Almaty, 2004, 530 p. (In Russian)
Chepelev, Vladimir. Iskusstvo Sovetskogo Uzbekistana [The Art of Soviet Uzbekistan]. Leningrad, LOSKH, 1935.
Degot, Ekaterina. Problema modernizma v russkom i sovetskom iskusstve: avtoreferat [The Problem of Modernism in Russian and Soviet Art: Abstract]. 2004, Moscow, Russian Institute of Cultural Studies of the Ministry of Culture of the Russian Federation, PhD thesis’s abstract, www.new-disser.ru/_avtoreferats/01002738848.pdf. Access date 25 December 2023, 28 p. (In Russian)
Espagne, Michel. Istoriya czivilizaczij kak kulturnyj transfer [The History of Civilizations as a Cultural Transfer]. Transl. from French, edited by Yekaterina Dmitriyeva. Moscow, New Literary Review, 2018, 816 p. (In Russian)
Groys, Boris. “Stil Stalin.” [“Stalin Style.”] Utopiya i obmen [Utopia and Exchange]. Moscow, Znak, 1993. (In Russian)
Iskusstvo Sovetskogo Uzbekistana. 1917–1972 [The Art of Soviet Uzbekistan. 1917–1972]. Authorial articles by Valentina Dolinskaya, et al., edited by Lazar Rempel. Moscow, Soviet Artist, 1976. (In Russian)
Khudozhnik i epokha. A. Kasteev i izobrazitelnoe iskusstvo Czentralnoj Azii Х1Х–ХХ vv. [The Artist and the Epoch. A. Kasteyev and the Fine Arts of Central Asia in X1X–XX centuries]. Sbornik dokladov [Collection of Reports]. Materials of the International Scientific Conference dedicated to the 100th anniversary of Abylkhan Kasteyev. The A. Kasteyev State Museum of Arts. Edited by Baitursyn Umorbekov. Almaty, 2004, 151 p. (In Russian)
Likhachev, Dmitriy. Razvitie russkoj literatury X–XVII vv., epokhi i stili [The development of Russian Literature of the X–XVII Century, Epochs and Styles]. Leningrad, Nauka, 1979, 381 p. (In Russian)
Mastera izobrazitelnogo iskusstva Kazakhstana [Masters of Fine Arts of Kazakhstan]. Authorial articles by Gul-Chara Sarykulova, et al. Alma-Ata, Nauka, 1972, pp. 17–27. (In Russian)
Nurlanova, Kanat. Chelovek i mir: Kazakhskaya naczionalnaya ideya [Man and the World: The Kazakh National Idea]. Almaty, Karzhik-karazhat, 1994, 47 p. (In Russian)
Rempel, Lazar. Moi sovremenniki [My Contemporaries]. Tashkent, Gafur Gulyam publishing house, 1992, 422 p. (In Russian)
Shukurov, Sharif. Iskusstvo srednevekovogo Irana [The Art of Medieval Iran]. Moscow, Nauka, 1989, 247 p. (In Russian)
Turchin, Valeriy. “Neokomparativizm: istoriya i metod.” [“Neocomparativism: History and Method.”] Voprosy iskusstvoznaniya [Questions of Art History], no. 2–3, 1994, pp. 164–174.
Turkestanskij avangard. [The Turkestan Avant-garde]. Katalog vystavki [Exhibition catalog]. Moscow, The State Museum of the East, 2009. (In Russian)
Ural Tansykbayev (1904–1974). Album. Compiled by Baitursyn Omirbekov, and Yelizaveta Kim, aut. article by Yelizaveta Kim. Almaty, Oner, 2004, 208 p. (In Russian)
Vandrovskaya, Elena. Abylkhan Kasteyev. Moscow, Soviet Artist, 1955. (In Russian)
Weimarn, Boris. Ural Tansykbayev. Moscow, Soviet Artist, 1958. (In Russian)
Жарияланған:
2024-03-22
Журнал нөмірі
1
Том
12
Мақаланы жүктеп алу
Russian