Мақала туралы ақпарат
Мақаланың жарияланған күні
2023-12-01
Мақала беті
34-53
Бөлім
Өнер және гуманитарлық ғылымдар
Лицензия
Аңдатпа
XX және XXI ғасырларда қазақ музыкасы жаңашылдықтың үш толқынын бастан өткерді: мыңжылдықтар жеке орындаушылықтан кейін Кеңес өкіметінің алғашқы онжылдықтарында ансамбльдер мен оркестрлер пайда болды, содан кейін 1970–80-ші жылдары этнографиялық, иконографиялық және археологиялық зерттеулер жоғалып кеткен немесе ұмытылып бара жатқан аспаптарды өмірге қайтарды, ал 2000-ші жылдары жаһандық әсермен ансамбльдердің жаңа түрлері мен нео-фолк аспаптар пайда болды. Бұл өзгерістердің барлығы екі қарама-қарсы тенденцияның әсерінен болды: қарқынды мәдениетаралық өзара әрекеттесу (ең алдымен Батыс-Шығыс осі бойынша) және ұлттың өткеніне қызығушылықтың артуы. Бұл жаңа дәстүрлі ойлау, бір жағынан, музыкалық аспаптардың конструкциясына, екінші жағынан, орындау тәжірибесіне әсер етеді.
Бірінші толқында Ахмет Жұбанов мәлімдеген қазақ халық аспаптары оркестрін құру қажеттігі шеберхананың құрылуына әкелді. Ол жерде біртұтас домбыра (лютня үшін шертпелі хордофон) мен қобыз (лютня үшін ысқышты хордофон) және оның модернизацияланған аналогтары (прима, альт және бас нұсқалары) жасалды.
Екінші толқын кезінде Болат Сарыбаев сияқты көрнекті ғалымдар жоғалған аспаптарды (шертер, жетіген, саз сырнай, соқпалы аспаптар, т. б.) қалпына келтіруге бет бұрды, олар кейін оркестрлер мен ансамбльдерге қосылып, тіпті консерватория сыныптарында институттандырылды. Үшінші толқын танымал музыканың әртүрлі түрлерімен тығыз байланысты. Кейбір ансамбльдер (Turan және Hassak сияқты) World music стиліне көшті, басқалары (Aldaspan сияқты) электроника және рок бағыттарында тәжірибе жасады.
Сонымен, үш толқын да бір-бірімен байланысты екені анық. Ерте кеңестік кезеңдегі материалдармен біріздендіру және эксперимент жүргізу, сондай-ақ халық музыкасы бойынша арнайы шеберханалар мен зертханаларды құру зерттеулер мен реконструкциялардың жүйелі циклін құрды.
Тірек сөздер
музыкадағы неотрадиционализм
қазақ музыкасы
қазақ музыкалық аспаптары
музыкалық аспаптарды жаңғырту
музыкалық аспаптардың реконструкциясы
прима-қобыз
шертер
электрондық домбыра
Дереккөздер тізімі және References
Abisheva, B. M. Temir uzer kylyshtyn ata bolar “Aldaspan” (interview) [orig. Kazakh: Sword Cutting Metal is Called Aldaspan (Interview) // Novaya muzykalnaya gazeta. – 2011. – No. 2, September–December. – PP. 36–38.
Alekseyev, A. D. Kazakhskaya dombrovaya muzyka [orig. Russian: Kazakh Dombra Music] / A. D. Alekseyev // Musical Culture of Kazakhstan: collection of articles. – Alma-Ata: Kazgosizdat, 1955. – PP. 50–63.
Anderson, B. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism. – London: Verso books, 2006. – 240 p.
Bassilov, V. N. “Skifskaya arfa”: drevneyshiy smychkovyy instrument? [orig. Russian: “Scythian Harp”: The Oldest Bowed Instrument?] // Sovetskaya etnografiya. – 1991. – No. 4. – PP. 140–154.
Emielu, A. Tradition, Innovations, and Modernity in the Music of the Edo of Nigeria: Toward a Theory of Progressive Traditionalism // Ethnomusicology. – 2018. – Vol. 62. – No. 2. – PP. 206–229.
Galvan, D. Neotraditionalism. Political Science and Sociology // Britannica. – [digital source] URL: https://www.britannica.com/topic/neotraditionalism [access date: 15.09.23].
Lawergren, В. The Ancient Harp from Pazyryk // Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden Archäologie. – 1990. – Vol. 9. – No. 10. – PP. 111–118.
Nedlina, V. E. Issledovatelskiye metody B. Sarybayeva: ofort B. Zalesskogo i perspektivy muzykalnoy etnografii Kazakhstana [orig. Russian: Sarybayev's Research Methods:
B. Zalessky's Etching and Prospects of Musical Ethnography of Kazakhstan] // proceedings of the international conference “Problems of Modern Musicology and Ethnoorganology” dedicated to the 90th anniversary of the founder of ethnoorganology in Kazakhstan Bolat Shamgaliyevich Sarybayev. – Astana: KazNUI, 2017. – 164 p.
Rancier, M. Ancient Roots, Modern Nation-Building: Kazakh Spirituality and Identity in the Music of the Turan Ensemble // Turkic Soundscapes. – London: Routledge, 2018. – PP. 214–229.
Samashev, Z. S. Muzykanty drevnetyurkskoy epokhi Kazakhskogo Altaya [orig. Russian: Musicians of the Ancient Turkic Era of the Kazakh Altay] // Madeni mura. – 2014. – No. 5 (56). – PP. 29–44.
Sarybayev, B. S. Kazakhskiye muzykalnyye instrumenty: albom [orig. Russian: Kazakh Musical Instruments: Album]. – Alma-Ata: Zhalyn, 1978. – 136 p.
Tattibaykyzy, A. Kazakhskiy kobyz v yego stanovlenii i evolyutsii v protsesse razvitiya natsionalnoy muzykalnoy kultury [orig. Russian: Kazakh Kobyz in its Formation and Evolution in the Process of Development of National Musical Culture] : dis. ... PhD in Law: 17.00.02 /
Aknar Tattibaykyzy. – St. Petersburg: Russian Institute of Art History, 2022. – 264 p. Utegaliyeva, S. I. Gde proizvodyat struny dlya dombry [orig. Russian: Where Dombra Strings Are Produced] // Chordophones of Central Asia / ed. by S. I. Utegaliyeva. – Almaty: Kazakparat, 2006. – PP. 95–99.
Utegaliyeva, S. I. Zvukovoy mir muzyki tyurkskikh narodov (na materiale instrumentalnykh traditsiy Tsentralnoy Azii) [orig. Russian: The Sound World of Music of the Turkic Peoples (Based on the Material of Instrumental Traditions of Central Asia)]: diss. ... PhD in Arts: 17.00.02 / Saule Iskhakovna Utegaliyeva. – Moscow: Moscow State Tchaikovsky Conservatory, 2017. – 527 p.
Wit and Wisdom / Johann Wolfgang von Goethe // L. A. Times Archives. – 30.07.00. – [digital source] URL: https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2000-jul-30-bk-61292-story. html [access date: 01.11.23].
Жарияланған:
2023-12-01
Редакцияға түсті:
2023-11-02
Журнал нөмірі
№ 4
Том
11
Мақаланы жүктеп алу
English