1920-шы жылдардағы Өзбекстан Мемлекеттік өнер мұражайының «ең жаңа бағыттар кескіндемесін» қабылдау, экспозициялау және тұжырымдау

Көріністер: 46

Бөлісу:

Мақаланы жүктеп алу Russian

Автор

Михаил Овчинников

												

Директорының ғылыми жұмыс жөніндегі орынбасары

Өзбекстан мемлекеттік өнер мұражайы

Өзбекстан

https://orcid.org/0000-0002-6058-5771

Мақала туралы ақпарат

Мақаланың жарияланған күні

2024-06-25

Мақала беті

102–119

Бөлім

Өнер және гуманитарлық ғылымдар

Лицензия

Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 International

Аңдатпа

Бұл мақала Өзбекстан Мемлекеттік өнер мұражайының коллекциясына алғаш рет авангард суретшілерінің туындыларының ену тарихына, мұражайдың бірінші ғимаратында «ең жаңа бағыттар кескіндемесінің» экспозициясын құру әрекеттеріне, сондай-ақ мұражайдың осы жаңа бөлімінің экспозициясын кураторлармен тұжырымдауына арналған. Ресей мемлекеттік әдебиет және өнер мұрағатында (РМӘӨМ) және Өзбекстан Мемлекеттік өнер мұражайының (ӨМӨМ) Ғылыми мұрағатында сақтаулы тұрған осы үдерістерге қатысты кейбір құжаттар алғаш рет жарияланып, талдануда. РМӘӨМ құжаттары 1921-ші жылдың наурыз-сәуір айларында Халық ағарту комиссариаты Бейнелеу өнері бөлімінің Мұражай бюросының 59 туындыны Түркістан көркем мұражайына тапсыруының мән-жайын анықтауға және бұл үдерістің бастамашылары Ташкент мұражайында бейнелеу мәдениеті мұражайының көрмесінің үлгісін қайта шығаруды көздеді деген қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Келтірілген құжаттардан мұндай бастамашылардың бірі сол жылдары Ташкенттегі Халық ағарту комиссариатының қызметкері болған суретші және өнертанушы Виктор Мидлер екені аңғарылады. ӨМӨМ мұрағатынан алынған құжаттар 1920-шы жылдары Мәскеуден Ташкентке көшірілген шығармалардың одан әрі тағдырына жарық түсіреді. Мұражай кураторлары жасаған «ең жаңа бағыттар кескіндемесін» экспозициясының концепциялары қарастырылды, бұл кеңес үкіметінің оның ресми мәдениет мекемелері ұсынған авангардтық өнерге деген көзқарасының эволюциясын байқауға мүмкіндік береді. Көркем мұражайында жаңа кескіндеме экспозициясының қалыптасуындағы Ташкенттің жетекші модернист-суретшісі Александр Волковтың рөлі туралы мұрағаттық деректер ерекше қызығушылық тудырады. Мақалада ғылыми айналымға ӨМӨМ коллекциясының қалыптасуының алғашқы жылдарындағы оқиғаларды сенімді түрде жаңғыртуға және мұражайдың авангардтық өнер бағытындағы 1920-шы жылдардағы ғылыми және көрмелік қызметіне талдау жасауға мүмкіндік беретін құжаттар мен деректер енгізілген.

Тірек сөздер

Өзбекстан мемлекеттік өнер мұражайы
авангард
кескіндеме
ең жаңа бағыттар
экспозиция
Ресей мемлекеттік әдебиет және өнер мұрағаты
Халық ағарту комиссариаты Бейнелеу өнері бөлімінің Мұражай бюросы
бейнелеу мәдениеті мұражайы
Виктор Мидлер
Александр Волков

Дереккөздер тізімі және References

Список источников

Акт № 47 передачи художественных произведений из Государственного Художественного Фонда Музейного Бюро Отдела ИЗО Наркомпроса для Туркестанской Республики. РГАЛИ. Ф. 665. Оп. 1. Ед. хр. 8. Л. 110, 110а.

В редакцию газеты «Правда Востока». Научный архив ГМИУ. ЦХМ-33. Л. 64.

Горшенина, Светлана. «Туркомстарис-Средазкомстарис-Узкомстарис: формирование институций и этноцентрический раздел культурного наследия Средней Азии». Этнографическое обозрение, № 1, 2013, с. 52–68.

Заявление зам. Завед. Отделом по делам музеев и охраны памятников искусства и старины Туркестанской Республики В. М. Мидлера в Отдел ИЗО Наркомпроса. РГАЛИ. Ф. 665. Оп. 1. Ед. хр. 10. Л. 73.

Извещение от 17 марта 1921 г. РГАЛИ. Ф. 665. Оп. 1. Ед. хр. 20. Л. 175.

Кандинский, Василий. Избранные труды по теории искусства. В 2-х т. Том 2. Москва, Гилея, 2011, 344 с.

План экспозиции художественных экспонатов европейского и русского искусства в помещении «Белого дома» (Дом СНК УзССР). Научный архив ГМИУ. ЦХМ-74. Л. 1–14.

Приказ директора Центрального Художественного музея и Художественных мастерских П. А. Шепса. Научный архив ГМИУ. ЦХМ-19. Л. 26.

Протокол № 1 Заседания комиссии по реорганизации Туркестанского Художественного Музея 6 декабря 1921 года. Научный архив ГМИУ. ЦХМ-3. Л. 124.

Сарабьянов, Андрей. Русский авангард. И не только. Москва, АСТ, 2023, 304 с.

Список художественных произведений, выдаваемых Ташкентскому музею. Научный архив ГМИУ. ЦХМ-50. Л. 20.

«Тезисы по докладу художника Грищенко “Музей живописной культуры”, принятые Отделом изобразительных искусств Москвы и Петрограда». Изобразительное искусство, № 1, 1919, с. 86–87.

Удостоверение № 2147/5 от 1 апреля 1921 г. РГАЛИ. Ф. 665. Оп. 1. Ед. хр. 8. Л. 109.

Центральный Художественный музей в Ташкенте. Научный архив ГМИУ. ЦХМ-21. Л. 115–120.

Штеренберг, Давид. «Отчет о деятельности Отдела Изобразительных Искусств Наркомпроса». Изобразительное искусство, № 1, 1919, с. 50–81.

Энциклопедия русского авангарда. В 3-х т. Том 3. Москва, Глобал Эксперт энд Сервис Тим, 2014, 816 с.

Chlenova, Masha. “Staging Soviet Art: 15 Years of Artists of the Russian Soviet Republic, 1932–33.” October, 147, 2014, pp. 38–55.

References

Akt 47 peredachi khudozhestvennykh proizvedeniy iz Gosudarstevennogo Khudozhestvennogo Fonda Muzeinogo Buro Otdela IZO Narkomprosa dlia Turkestanskoi Respubliki [Act 47 of the Art Works Transfer from the State Art Fund of the Museum Bureau of IZO Narkompros to the Turkestan Republic]. The Russian State Archive of Literature and Art (RGALI), Fund 665, Register 1, Storage unit 8, Letter 110, 110a. (In Russian)

Chlenova, Masha. “Staging Soviet Art: 15 Years of Artists of the Russian Soviet Republic, 1932–33.” October, 147, 2014, pp. 38–55.

Entsiklopediya russkogo avangarda [Encyclopedia of the Russian Avant-garde]. Moscow, Global Expert and Service Team, vol. 3, 2014. (In Russian)

Gorshenina, Svetlana. “Turkomstaris–Sredazkomstaris–Uzkomstaris: formirovanie institutsiy i etnotsentricheskiy razdel kulturnogo nasledia Srednei Azii” [“Turkomstaris–Sredazkomstaris–Uzkomstaris: Forming of Institutions and Ethnocentric Division of the Central Asian Cultural Heritage.”], Etnograficheskoye Obozreniye, no. 1, 2013, pp. 52–68. (In Russian)

Izveschenie ot 17 marta 1921 goda [Notification from 17 March 1921]. The Russian State Archive of Literature and Art, Fund 665, Register 1, Storage unit 20, Letter 175. (In Russian)

Kandinsky, Wassily. “Muzey zhivopisnoy kultury.” [“The Museum of Pictorial Culture.”], Izbrannye trudy po teorii iskusstva [Selected Writings on Art Theory], edited by Natalya Avtonomova, et al., Moscow, Gileya, 2001, vol. 2, pp. 21–29. (In Russian)

Plan ekspozitsii khudozhestvennykh eksponatov evropeiskogo i russkogo iskusstva v pomeschenii «Belogo doma» (Dom SNK UzSSR) [Exhibition Plan of European and Russian Art in the “White House” (House of the Council of People’s Commissars of the Uzbek SSR)]. State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–74, Letter 1–14. (In Russian)

Prikaz direktora Tsentralnogo Khudozhestvennogo Muzeya I Khudozhestvennykh Masterskih P. A. Shepsa [Order of P. A. Sheps, the director of the Central Art Museum and Art Studios]. Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–19, Letter 26. (In Russian)

Protokol № 1 zasedaniya komissii po reorganizatsii Turkestanskogo Khudozhestvennogo Muzeya 6 dekabria 1921 [Protocol No. 1 of the Meeting of the Commission for the Reorganization of the Turkestan Art Museum on 6 December 1921]. Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–3, Letter 124. (In Russian)

Sarabiyanov, Andrei. “Geografiya avangarda v provintsii.” [“The Geography of the Avant-garde in the Provinces.”], Russkiy avangard. I ne tol’ko [Russian Avant-Garde. And More.]. Moscow, AST, 2023, pp. 69–84. (In Russian)

Shterenberg, David. “Otchet o deytalnosti Otdela Izobrazitelnykh Iskusstv Narkomprosa.” [“Report on the Art Department of Narkompros.”], Izobrazitelnoe Iskusstvo, no. 1, 1919, pp. 50–81. (In Russian)

Spisok khudozhestvennykh proizvedeniy vydavaemykh Tashkentskomy muzey [List of Artworks Transferred to the Tashkent Museum]. Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–50, Letter 20. (In Russian)

“Tezisy po doklady khudozhnika Grischenko ‘Muzei zhivopisnoi kultury’, prinyatye Otdelom izobrazutelnykh iskusstv Moskvy i Petrograda” [“Thesis on the Artist’s Grischenko Report ‘Museum of Pictorial Culture’ Accepted by the Art Department of Moscow and Petrograd.”], Izobrazitelnoe Iskusstvo, no. 1, 1919, pp. 86–87. (In Russian)

Tsentralniy Khudozhestvenniy Muzei v Tashkente [Central Art Museum in Tashkent]. Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–21, Letter 115–120. (In Russian)

Udostoverenie № 2147/5 ot 1 Aprelya 1921 goda [Secondment certificate no. 2147/5 from 1 April 1921]. The Russian State Archive of Literature and Art (RGALI), Fund 665, Register 1, Storage unit 8, Letter 109. (In Russian)

V redaktsiy gazety “Pravda Vostoka” [To the editor of the newspaper “Pravda Vostoka”]. Archive of the State Museum of Arts of Uzbekistan (SMAU), USM–33, Letter 64. (In Russian)

Zayavlenie zamestitelia zaveduyshego Otdelom po delam muzeev I okhrany pamyatnikov iskusstva I stariny Turkestanskoi Respubliki, V. M. Midlera v Otdel IZO Narkomprosa [Formal letter to IZO Narkompros by V. M. Midler, Deputy Director of the Department of Museum Affairs and Preservation of Monuments of Art and Antiquity of the Turkestan Republic]. The Russian State Archive of Literature and Art (RGALI), Fund 665, Register 1, Storage unit 10, Letter 73.